PMEG 2024
33.5. Se-frazoj
Se = “sub la kondiĉo ke, kun la supozo ke, en la okazo ke”. Se enkondukas subfrazon, kiu montras kondiĉon, supozon aŭ okazon:
Se li scius, ke mi estas tie ĉi, li tuj venus al mi.FE.20 = En la okazo, ke li scius ... Oni uzas US-verbojn, ĉar temas pri nura fantazio.
Se mi estus sana, mi estus feliĉa.FE.19 = Sub la kondiĉo, ke mi estus sana ...
Se mi havus multe da mono, mi aĉetus aŭton. La US-formoj montras, ke temas pri fantazio. La parolanto scias, ke li ne havas multe da mono.
Se li havas multe da mono, li verŝajne aĉetos aŭton. La AS-formo kaj OS-formo (reala modo) montras, ke povas esti realeco. Povas esti, ke li vere havas multe da mono, sed oni ne scias certe.
Se iu havas multe da mono, tiu havas ankaŭ multe da problemoj. La AS-formoj montras, ke temas pri ĉiam valida principo.
Se li jam venis, petu lin al mi.FE.26 Povas esti, ke li jam venis. Tial reala modo, IS-formo.
Mia opinio estas: prenu mem akvon, se vi volas trinki.FE.19
Mi ne farus la eraron, se li antaŭe dirus al mi la veron (aŭ se li estus dirinta al mi la veron).FE.24 Oni povas uzi simplan US-formon, eĉ kiam temas pri fantazio pri pasinta tempo. US-verboj estas tempe neŭtralaj.
Mia ora ringo ne estus nun tiel longe serĉata, se ĝi ne estus tiel lerte kaŝita de vi.FE.25
Tiu ĉi libro havas sesdek paĝojn; tial, se mi legos en ĉiu tago po dek kvin paĝoj, mi finos la tutan libron en kvar tagoj.FE.14 Oni ankaŭ povas uzi US-formojn en ĉi tiaj frazoj. Ĉe estonta tempo ne estas ĉiam eble fari klaran distingon inter fantazio kaj fakto, ĉar la estonteco ĉiam estas necerta.
Helpa tiam «
Kiam se-frazo troviĝas frazkomence, oni ofte uzas tiam en la ĉeffrazo por helpi al klareco. Tiam reprezentas la ideon de la se-frazo. Oni povas ankaŭ uzi tiuokaze, tiaokaze aŭ simile:
Se ĉiu balaos antaŭ sia pordo, tiam en la tuta urbo estos ordo.PE.353
Se ni konscios bone la esencon kaj celon de niaj kongresoj, tiam ni venados al ili kun ĉiam freŝa kaj neniam malfortiĝanta entuziasmo.OV.377
Se-frazo + tio «
Iafoje tio en la ĉeffrazo reprezentas la ideon de antaŭa se-frazo:
Se ŝi havas multe da mono, tio ne nepre signifas, ke ŝi estas feliĉa. = Se ŝi havas multe da mono, la fakto, ke ŝi havas multe da mono, ne nepre signifas ...
Se malgraŭ ĉiuj ventoj kaj puŝoj ĝi [= Esperanto] dum dudek kvin jaroj vivis kaj kreskis regule kaj rekte, [...] ni povas pri tio sincere nin gratuli.OV.407 = ... ni povas pri la vivo kaj kreskado sincere nin gratuli.
Deziraj se-frazoj «
Se estas uzata ankaŭ en ĉeffrazo por esprimi fortan deziron. Ofte oni tiam aldonas nur por akcenti la deziran sencon. Se la deziro estas nerealigebla, oni uzas US-modon. Alie oni uzas OS-formon (normale ĉiam kun nur):
Ho, se mi estus sola!... – ŝi pensis. – Se mi ne havus infanon!M.61 = Mi deziregas, ke mi estu sola, ke mi ne havu infanon (sed tio ne estas ebla).
Ha, kia agrablaĵo estus nun unu alumeto! Se ŝi nur povus kuraĝi elpreni unu el la skatoleto, ekfroti ĝin je la muro kaj varmigi al si sur ĝi la fingrojn!FA2.113
Se oni nur ne refandos min!FA2.119
Oni povas diri, ke vera ĉeffrazo estas subkomprenata: Ho, se mi estus sola, tiam mi estus feliĉa!
Se antaŭ I-verbo «
Iafoje oni mallongigas se-frazon, en kiu la ĉefverbo havas U-finaĵon, anstataŭigante la ĉefverbon per I-verbo kaj forlasante la subjekton. Vidu ekzemplojn en la klarigoj pri I-verboj uzataj kvazaŭ ĉefverboj.