Tre kaj multe «

• tre = “en alta grado, kun forta intenso”

• multe = “en granda kvanto, kun longa daŭro, ofte ripetite”

Ĉe A-vortoj kaj E-vortoj oni preskaŭ ĉiam uzas tre, sed oni povas uzi multe, kiam klare temas pri kvanto aŭ ofteco. Ĉe verboj oni uzas plej ofte multe, ĉar temas normale pri kvanto aŭ ofteco, sed oni uzas ankaŭ tre, kiam temas pri grado aŭ intenseco:

• Ĝi estas tre bona.

• Tie troviĝas tre grandaj domoj.

• Mi tre ŝatas Berlinon. = Mi intense ŝatas Berlinon.

• Mi tre amas ŝin. = Mi intense amas ŝin.

• Mi havas multe da mono.

• Ŝi multe pensis pri tio. = Ŝi longe pensis pri tio.

• Kiu multe parolas, ne multe faras.PE.544

• Li tre multe helpis al mi. Tre priskribas multe. Multe priskribas helpis.

Por priskribi pli kaj tro oni uzas multe:

• Ĝi estis multe pli granda ol antaŭe.

• Ĝi fariĝis multe tro nigra.

Kiel kaj tiel «

La tabelvortoj kiel kaj tiel montras ne nur manieron, sed ankaŭ gradon. Oni uzu ilin en la samaj lokoj, kie oni povus uzi tre:

• Vi estas tiel bela, tiel bona kaj tiel honesta, ke mi devas fari al vi donacon.FE.15 Oni povas diri: tre bela, tre bona kaj tre honesta.

• Mi estas tiel forta, kiel vi.FE.10 Oni povas diri: tre forta.

• Fi, kiel abomene!FE.26 Oni povas diri: tre abomene.

• Estas bone uzadi la vorton “je” kiel eble pli malofte.FE.29 Oni povas diri: tre eble. (Nuntempe oni ordinare uzas kiel eble plej anstataŭ kiel eble pli.)

• La nokto estis tiel malluma, ke ni nenion povis vidi eĉ antaŭ nia nazo.FE.33 Oni povas diri: tre malluma.

Kiom kaj tiom «

La tabelvortoj kiom kaj tiom montras kvanton. Oni uzu ilin tie, kie oni povus uzi multe:

• Mi volas tiom da terpomoj, kiom mi povas porti. Oni povas diri: volas multe kaj povas porti multe.

• Ŝi tiom laboris, ke ŝi fariĝis ĉefo de la firmao. Oni povas diri: multe laboris.

Antaŭ multe oni ofte preferas tiom, ĉar multe estas kvanta vorto: Nun li estis ja riĉa, havante tiom multe da mono.FA1.8 Aŭ ... havante tiel multe da mono. Aŭ ... havante tiom da mono.

“Tiom-kiom-ismo” «

Kiom kaj tiom estas iafoje uzataj pri grado anstataŭ kiel kaj tiel, kiam oni volas tre forte emfazi. Sed iuj esperantistoj uzas sisteme nur kiom kaj tiom anstataŭ kiel kaj tiel por montri gradon, kvazaŭ ili ĉiam emfazus, ekz.: *Mi estas tiom forta, kiom vi.* Komparu kun la Fundamenta frazo: Mi estas tiel forta, kiel vi.FE.10 Tia “tiom-kiom-ismo” estas komplete fremda al la Fundamento kaj al la uzado de Zamenhof. Krome tiom-kiom-istoj perdas la eblon uzi tiom kaj kiom por emfazi.