PMEG 2024
12.3.3.1. Da – bazaj reguloj
La rolvorteto da ligas kvantan aŭ mezuran esprimon al O-vorta frazparto, kiu montras ion “substancecan” (ion nelimigitan kaj nedifinitan). La kvantesprimo montras, kiom estas de la substanceca afero:
| kvanto | “substanco” | |
|---|---|---|
| unu kilogramo | da | pano |
| litro | da | lakto |
| skatolo | da | rizo |
| amason | da | komencantoj |
| du milionoj | da | rubloj |
| iom | da | valizoj |
| tiom | da | feliĉo |
| multe | da | problemoj |
Ŝi aĉetis faskon da ligno, iom da nigra pano, [iom] da malbonspeca faruno kaj [iom] da lakto.M.182 La vortoj fasko kaj iom montras kvantojn. La da-esprimoj montras, el kio konsistas la diversaj kvantoj.
Por ĉiu aĉetita funto da teo tiu ĉi komercisto aldonas senpage funton da sukero.FE.31
Ha, Dio nin gardu! Kia grandega amaso da oro!FA1.7
Sur la arbo sin trovis multe (aŭ multo) da birdoj.FE.32
Mi neniam prenas kun mi multon da pakaĵo.FE.35
La riĉulo havas multe da mono.FE.37
Li havas pli da mono, ol li povas kalkuli.PE.655
Nur nun ŝi eksentis, [...] kiom da fortoj forprenis de ŝi la malvarmo.M.148
Tiu ĉi rivero havas ducent kilometrojn da longo.FE.32
Da-esprimo neniam estas komplemento de ĉefverbo, sed ĉiam rekta priskribo de ĉefvorto. Oni ne povas uzi memstarajn da-esprimojn, ekz.: *Sur la tablo troviĝas da butero.* *Ŝi aĉetis da faruno.* Oni devas diri ekz.: Sur la tablo troviĝas iom da butero. Ŝi aĉetis iom da faruno. (Plej ofte oni tamen diru simple: Sur la tablo troviĝas butero. Ŝi aĉetis farunon.)
Nombrovortoj kaj da-esprimoj «
Nombraj vortetoj aperas normale sen da kiel rekta priskribo de ĉefvorto:
Tie loĝas du esperantistoj.
Mi havas cent pomojn.
Tiu ĉi vilaĝo havas du mil loĝantojn.
Nombrovortoj kun O-finaĵo kiel miliono, miliardo, deko kaj cento tamen bezonas da. Ili aperas kiel ĉefvorto kun da-esprimo kiel priskribo:
Mi havas centon da pomoj.FE.14
Tiu ĉi urbo havas milionon da loĝantoj.FE.14
Li ĝin forblovas por dudeko da rubloj.Rz.22
Ne uzu N-finaĵon post da «
Post da oni ne povas uzi N-finaĵon, ĉar da-esprimo neniam estas mem objekto. La kvanta esprimo antaŭ da tamen povas esti objekto: Li portas multon da valizoj.
Sed la kvanta esprimo ofte estas kvanta E-vorto aŭ kvanta vorteto, kiu ne povas ricevi N-finaĵon, eĉ kiam ĝi rolas kiel objekto:
La riĉulo havas multe da mono.FE.37 = La riĉulo havas multon da mono. (Nepre ne: *La riĉulo havas multe da monon.*)
Kiom da pano vi volas? = Kiel grandan kvanton da pano vi volas? (Nepre ne: *Kiom da panon vi volas?*)