PMEG 2024
23.7. Matematikaj esprimoj
| Formulo | Elparolo |
|---|---|
| 2 + 2 = 4 | Du kaj du faras kvar. / Du plus du estas kvar. |
| 10 − 3 = 7 | Dek minus tri faras sep. |
| 22 × 6 = 132 | Dudek du multiplikite per ses faras cent tridek du. / Dudekduoble ses estas cent tridek du. / Dudek du oble ses egalas al cent tridek du. |
| 7:2 = 3,5 | Sep dividite per du faras tri komo kvin. |
| 46,987 | kvardek ses komo naŭ ok sep (ne *... komo naŭcent okdek sep*) |
| 10² = 100 | La dua potenco de dek estas cent. / Dek kvadrate estas cent. |
| 5³ = 125 | La tria potenco de kvin estas cent dudek kvin. / Kvin kube estas cent dudek kvin. |
| √4 = 2 | La kvadrata (aŭ dua) radiko de/el kvar estas du. |
| ∛27 = 3 | La tria (aŭ kuba) radiko de/el dudek sep estas tri. |
Kvin kaj sep faras dek du.FE.12
Dek kaj dek faras dudek.FE.12
Kvar kaj dek ok faras dudek du.FE.12
Tridek kaj kvardek kvin faras sepdek kvin.FE.12
Kvinoble sep estas tridek kvin.FE.14
Egal(ec)o-signon (=) oni povas elparoli kiel faras aŭ estas aŭ egalas (al), pli-malpli laŭplaĉe: du kaj du faras kvar, dek minus tri estas sep, du oble du egalas (al) kvar. Faras estas uzata en la Fundamento, sed estas aŭ egalas (al) estas hodiaŭ pli oftaj.
En Esperanto oni ordinare uzas decimalan komon, ne decimalan punkton: 12,34 = dek du komo tri kvar.
Legu pli pri la vortetoj plus kaj minus.
Faka lingvaĵo «
La ĉi-antaŭaj manieroj elparoli matematikajn esprimojn estas uzataj en ordinara lingvaĵo. Matematikistoj povas bezoni pli mallongajn esprimojn. Diversaj uzoj kaj proponoj ekzistas, sed la speciala faka matematika lingvaĵo ankoraŭ ne estas unueca.
Diversaj mezuroj «
| Formulo | Elparolo |
|---|---|
| 9403,5 km | naŭ mil kvarcent tri komo kvin kilometroj / naŭ mil kvarcent tri kaj duona kilometroj / naŭ mil kvarcent tri kilometroj kaj duono (da kilometro) |
| 8,6 kg | ok komo ses kilogramoj / ok kilogramoj (kaj) sescent gramoj |
| +37,7° | (plus) tridek sep komo sep gradoj / tridek sep komo sep gradoj super nulo |
| 49,75 USD | kvardek naŭ komo sep kvin (Usonaj) dolaroj / kvardek naŭ (Usonaj) dolaroj (kaj) sepdek kvin cendoj |
|
210 × 297 mm (formato A4) | ducent dek (milimetroj) oble ducent naŭdek sep milimetroj |
Vortojn por subunuoj kiel gramoj kaj cendoj oni povas iafoje subkompreni en tiaj ĉi esprimoj: tri kilogramoj (kaj) sepcent, kvar dolaroj (kaj) sepdek kvin. Sed oni atentu, ke ne estiĝu dubo, pri kia subunuo temas.
Frakcistreko «
Frakcistreko (la simbolo /) estas elparolata per du vortetoj. La unua estas po, kaj la dua povas preskaŭ ĉiam esti por, sed ankaŭ ekz. en, sur, je kaj per estas uzeblaj, laŭ la kunteksto. Rimarku, ke po staras antaŭ la tuta esprimo:
| Formulo | Elparolo |
|---|---|
| 20$/kg | po dudek dolaroj por kilogramo |
| 120 km/h | po cent dudek kilometroj en/por horo |
| 2 MN/m² | po du meganeŭtonoj sur/por kvadratmetro |
Ofte oni ankaŭ povas uzi po kune kun E-komplemento: po 120 kilometroj hore.
Iafoje oni povas forlasi po en tiaj ĉi esprimoj, eventuale aldonante ĉiu, ekz.: cent dudek kilometroj por/en (ĉiu) horo, dudek dolaroj por (ĉiu) kilogramo, du meganeŭtonoj por/sur (ĉiu) kvadratmetro.
Kelkaj deziras unuecan manieron elparoli frakcistrekojn. Oni volas uzi nur unu vorteton, kiu troviĝu en la loko de por, en kaj sur en la ĉi-antaŭaj ekzemploj. Laŭ la zamenhofa uzado por havas tian ĝeneralan signifon: Vi povas lasi ĉe vi por la vendado [...] po 20 kop. [= kopekoj] por ekzemplero.OV.552 Sed por povus iafoje esti miskomprenata. Do ne ekzistas vorto, kiun oni povus absolute ĉiam uzi. Iuj volas tiel uzi po, sed la signifo de po ne permesas tion. Kaj Zamenhof, kaj la Akademio de Esperanto (Aktoj de la Akademio II, p. 56) atentigis, ke tia uzado de po estas erara. Zamenhof skribis: Oni ne povas diri “je 80 centimoj po funto” aŭ “30 mejlojn po horo”, sed oni devas diri “po 80 centimoj por (ĉiu) funto”, “po 30 mejloj en horo”.LR.137