Pli ol du elementoj «

Se estas pli ol du elementoj en tia listo, oni kutime metas aŭ nur antaŭ la lasta, precipe se estas tre longa elnombrado de aferoj. Tie, kie mankas aŭ, oni elparole povas iomete paŭzi. Skribe oni tie metas komon:

• Vi povas vojaĝi per trajno, buso, aŭto aŭ biciklo.

• Kiu povas helpi min? Eble Karlo, Petro aŭ Elizabeto.

• Ĉu vi volas glaciaĵon citronan, ĉokoladan, fragan aŭ vanilan?

Legu ankaŭ pri evitado de N-finaĵo en apudmeto, kiu estas longa listo.

Aŭ inter tutaj frazoj «

Aŭ povas ligi tutajn frazojn, kiuj iamaniere kunapartenas. La ligitaj frazoj devas esti samspecaj. Aŭ ili ĉiuj estas ĉeffrazoj, aŭ ili ĉiuj estas subfrazoj:

• Ĉu mi kapablas plenumi tiajn laborojn aŭ ĉu mi ne kapablas?M.133

• La [...] pasantoj [...] forflankiĝis antaŭ ŝi, supozante, ke ŝi estas frenezulino aŭ ke ŝi havas ian urĝegan bezonon rapidi.M.210

• Ŝi ne sciis, ĉu ŝi nur sonĝis aŭ ĉu tio estis efektivaĵo.FA1.163

• Glaso de vino estas glaso, en kiu antaŭe sin trovis vino, aŭ kiun oni uzas por vino.FE.32

Kiam pluraj frazoj estas ligitaj, oni ofte povas forlasi frazelementojn, kiuj aperas en ĉiuj frazoj. Tio tamen ne ĉiam estas ebla.

Ekskluziva kaj inkluziva aŭ «

Normale aŭ estas ekskluziva. Tio signifas, ke nur unu el la alternativoj povas validi. Iafoje tamen aŭ estas inkluziva. Tiam ĝi permesas, ke oni elektu pli ol unu el la alternativoj (eventuale eĉ ĉiujn). Ĉu aŭ estas inkluziva aŭ ekskluziva, montras la kunteksto:

• Ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme?FE.25 Normale ne povas esti kaj varme kaj malvarme samtempe (en la sama loko).

• Vi povas dormi en la gastlito, aŭ vi povas serĉi hotelon. Normale ne estus eble elekti ambaŭ.

• Ĉu vi volas kafon aŭ teon? La demandanto verŝajne intencas, ke la demandato elektu nur unu trinkaĵon, ne ambaŭ.

• Estu apud la reĝo, kiam li eniros aŭ eliros.Kr2.23 Ja estas eble esti apud la reĝo, kaj kiam li eniros, kaj kiam li eliros (sed ne samtempe).

• Ni povas kuiri omleton, aŭ ni povas fari salaton. Teorie oni povus fari ambaŭ, sed oni normale komprenas, ke oni devas elekti unu el la alternativoj. La inkluziva senco tamen estas ebla. Por montri klare la eblon elekti ambaŭ estas plej bone rekte diri tion: Ni povas kuiri omleton, (aŭ) ni povas fari salaton, aŭ ni povas fari ambaŭ.

Por klare montri, ke aŭ estas ekskluziva, oni povas uzi aŭ antaŭ ĉiu alternativo.

Por montri, ke aŭ estas inkluziva, oni iafoje, precipe en skriba lingvo, uzas la esprimon kaj/aŭ: La vojaĝo okazos per trajno kaj/aŭ buso. = La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso, aŭ per trajno kaj buso. La vojaĝo okazos per trajno aŭ buso aŭ ambaŭ. Aperis duboj, kiel elparoli kaj/aŭ. La suprenstreko reprezentas la signifon aŭ, sed oni malemas diri kaj aŭ aŭ. Pli volonte oni diras simple kaj aŭ, sed tion iuj opinias tro mallogika. Normale oni ne uzas kaj/aŭ en la parola lingvo, nur en la skriba. Ŝajnas rekomendinde eviti kaj/aŭ ankaŭ en skriba uzo. Pli bone estas rekte eldiri la eblon elekti ĉiujn alternativojn.

La okazintaj provoj enkonduki la novan vorton *kaŭ*° por kaj/aŭ estas senesperaj.

Aŭ post neo «

Kiam aŭ aperas post neado, ĝi logike egalas al nek:

• Li neniam fumas aŭ drinkas. La nea vorto neniam rilatas al fumas aŭ drinkas kune. = Li neniam fumas nek drinkas.

Se oni uzas kaj, la signifo ŝanĝiĝas: Li neniam fumas kaj drinkas. Li neniam faras ambaŭ agojn samtempe, sed eble li faras ilin aparte.

Aŭ ... aŭ «

Se oni metas aŭ ankaŭ antaŭ la unua afero, oni montras, ke la prezentitaj alternativoj estas nepre la solaj. Devas esti unu el ili, neniu alia. Legu pri aŭ ... aŭ en la klarigoj pri kombinitaj vortetoj.

Specialaj uzoj de aŭ «

Aŭ povas montri alternativan nomon de la sama afero:

• La makropo aŭ kanguruo estas aŭstralia besto. Makropo kaj kanguruo estas tute samsignifaj vortoj. En tiaj ĉi okazoj oni normale ne ripetas eventualan la antaŭ la dua nomo.

• Patriotismo aŭ servado al la patrujo mi nomas nur la servadon al la bono de ĉiuj miaj samregnanoj.OV.318 La du esprimoj estas malsamaj nomoj de la sama afero.

Iafoje la dua nomo povas esti pli bona alternativo. Oni aldonas ĝin pli-malpli kiel korekton. Por emfazi, ke temas pri korekto, oni povas aldoni pli bone, pli vere, pli ĝuste, pli trafe, prefere aŭ similan esprimon:

• Kun ĉi tiuj vortoj eniris, aŭ pli vere enĵetis sin en la ĉambron virino.M.27 Eniris ne estis sufiĉe trafa esprimo.

Iafoje aŭ montras, kio okazus, se la antaŭa alternativo ne efektiviĝus:

• Iru, mi diras, aŭ mi trapikos vin trae.Rt.132 = Iru, mi diras. Se vi ne iros, mi trapikos vin trae.

• Enŝaltu la radion, aŭ ni maltrafos la novaĵojn. = Se vi ne enŝaltos la radion, ni maltrafos la novaĵojn.